المسائل السرویه (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ مفید |
| تاریخ نگارش | نیمه دوم قرن چهارم |
| موضوع | عقاید و احکام فقهی امامیه |
| سبک | پرسش و پاسخ |
| زبان | عربی |
| به تصحیح | عبدالحمید صائب |
| تعداد صفحات | ۱۱۲ |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | کنگره جهانی هزاره شیخ مفید |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۳ق |
المسائل السَرَوِیَه اثری از شیخ مفید (۳۳۶ـ۴۱۳ق)، فقیه و متکلم شیعه درباره یازده مسأله با موضوعات فلسفی، کلامی، فقهی و تاریخی است. ازدواج موقت، رجعت، ماهیت انسان، چگونگی زنده بودن شهیدان، ازدواج ام‌کلثوم، دختر امام علی(ع) با عمر بن خطاب و نقد کلی کتب شیخ صدوق و ابن‌جنید از جمله مسائل مطرح در این کتاب است.
نویسنده
محمد بن محمد بن نعمان (۳۳۶ـ۴۱۳ق) معروف به شیخ مفید از فقیهان مشهور شیعه در بغداد بود. او از حدود ۴۰ سالگی، از مراجع اصلی شیعیان در فقه، کلام و حدیث بود و در دفاع از عقاید شیعه، گاه در حضور خلفای عباسی، با عالمان دیگر مذاهب مناظره می‌کرد. از آثار این فقیه، المُقنَعَة در علم فقه، اوائل المقالات در علم کلام، و الاِرشاد در تاریخ امامان است.
نام
شیخ طوسی و نجاشی از شاگردان شیخ مفید، در فهرست نوشته‌های استادشان از این اثر نام نبرده‌اند و نیز در متن کتاب، اشاره‌ای به نام کتاب و مکان ارسال پرسش‌ها نشده است. نخستین بار، محمد بن شهرآشوب (۴۸۸ق-۵۸۸ق) در کتاب معالم العلماء از این اثر با عنوان "المسائل السرویه" نام برده است. در منابع دیگر، اسامی زیر برای آن گفته شده است:
- اَجوبة المسائل السَرویة: این نام در ابتدای یکی از نسخه‌های خطی نوشته شده است.
- الاسئلة السَرویة و جوابات المسائل السَرویة: این دو نام را آقابزرگ تهرانی در الذریعه ثبت کرده است.
- المسائل السَرویة: این اسم در ابتدای یکی دیگر از نسخه‌های خطی آمده است.
عبدالحمید صائب، تصحیح‌گر کتاب، نام المسائل السرویه را به دلیل تکرار در بیشتر نسخه‌ها و نیز اشتراک آن در دو نام دیگر و وجود کتاب‌هایی از شیخ مفید با نام مشابه مانند المسائل الصاغانیه و المسائل الجرجانیه انتخاب کرده است. او همچنین نام سرویه را برگرفته از شهر ساری دانسته که در تبرستان/طبرستان (مازندران ایران) قرار دارد.
انگیزه و هدف
در ابتدای این کتاب، مفید نوشته که از فردی، یک فهرست شامل چند مسأله دریافت کرده و جواب آنها را نوشته است. او نام این فرد را نبرده و فقط با صفت سیدِ شریفِ فاضل یاد کرده است. این فقیه مجموعه پرسش‌های دیگری نیز دریافت کرده و پاسخ داده که به عناوینی مانند المسائل الصاغانیة و المسائل الجرجانیة مشهور شده است.
محتوا
المسائل السرویه، در واقع، متن نامه‌ای شامل جواب‌های شیخ مفید به پرسش‌های ارسال‌شده است و مطالب آن، در یازده مسأله دسته‌بندی شده که درباره موضوعات زیر است:
- ازدواج متعه و رجعت
- اَشباح و عالَم ذَرّ
- ماهیت روح و معنای حیات
- چیستی انسان
- عذاب قبر و چگونگی آن
- زنده‌بودن شهیدان که در قرآن آمده، حقیقی است یا غیر آن؟
- حکم پیروان مُجْبِره و مُجسّمه و حکمِ دادن زکات به آنان
- رجوع به کتاب‌های احکام فقهی و اختلاف در آنها
- عدم تحریف قرآن
- خبر ازدواج دختر پیامبر(ص) با عثمان و دختر امام علی(ع) با عمر
- وضعیت ماندن مسلمانان گناهکار در جهنم و نظریه احباط معتزله.
نکات
- مفید در پرسش از رجوع به کتاب‌های فقهی پیش از او مانند کتب شیخ صدوق و ابن‌جنید گفته ابوجعفر (صدوق) هرچه را شنیده و حفظ داشته، نقل کرده مانند خبر واحد و ضمانتی بر درستی آنان ندارد. او، اصحاب حدیث را ـاز جمله صدوقـ کم‌دقت و بی‌توجه به اندیشه و تحلیل در نقل روایات دانسته که اخبارشان ناسازگار است. همچنین او کتاب‌های ابن‌جنید را انباشته از احکامی گفته که ظنی بوده و نیز شامل دیدگاه مخالفان شیعه است و نتوانسته دیدگاه امامان را به‌درستی تشخیص دهد.
- نویسنده در این کتاب، تعدادی از کتاب‌های دیگر خود را معرفی کرده که برخی از آن، اکنون در دسترس نیست:
- التمهید: مؤلف گفته در این کتاب، فصلی را به اختلافات درباره ظاهر بعضی روایات و روش شناخت حق و تعامل با این روایات اختصاص داده است.
- المسائل الفارسیة
- المسائل المازندرانیة
- المسائل النیسابوریة
- المسائل الموصلیة
- مصابیح النور فی علامات اوائل الشهور
- الموضّح فی الوعد و الوعید: (درباره استحقاق عقاب و ثواب و مسلمانان مرتکب گناهان کبیره).
نگارش و چاپ
در ۱۴۱۳ق/۱۳۷۲ش، با برگزاری کنگره جهانی هزاره شیخ مفید در قم، مجموعه نوشته‌های او، شامل المسائل السرویه چاپ شد. از چهار نسخه خطی و یک نسخه چاپی در نوشتن و چاپ این کتاب (۱۱۲ صفحه) استفاده شد:
- سه نسخه در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم که دو تا در ۱۰۵۶ق و سومی ۱۲۸۱ق نوشته شده‌اند. نسخه سومی از نسخه ۶۷۶ق رونویسی شده است.
- نسخه چهارم در کتابخانه حرم امام رضا(ع) قرار دارد.
- نسخه پنجم، کتاب چاپ‌شده در نجف است که بعدا در قم توسط چاپخانه مفید نیز نشر شد.
مطالعه بیشتر
- جلالی حسینی،محمدرضا، ، نشریه نقد و بررسی، ش ۲۶، پاییز ۱۳۸۳.
پانویس
- ↑ شبیری، «گذری بر حیات شیخ مفید»، ۱۳۷۲ش، ص۸-۷.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳.
- ↑ شبیری، «گذری بر حیات شیخ مفید»، ۱۳۷۲ش، ص۲۳-۲۴.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳-۱۴۴.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۱۱۳.
- ↑ صائب، مقدمه کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۴ -۱۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۸۳ و ج۵، ص۲۲۲.
- ↑ صائب، مقدمه کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۴-۱۱.
- ↑ صائب، مقدمه کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۱۱.
- ↑ صائب، مقدمه کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۱۱.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.
- ↑ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۸.
- ↑ صائب، مقدمه کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۱۲و۱۳.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۲.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۳.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۳.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۵.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۴.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۵.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۴.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۴.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۷۵.
- ↑ مفید، کتاب المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۱۰۱.
- ↑ مفید، المسائل السرویه، ۱۴۱۳ق، ص۱۴-۱۷.
منبع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، ، تهران، کتابخانه اسلامیه، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌شهر آشوب، محمدعلی، ، نجف، منشورات حیدریه، ۱۳۸۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، ، قم، نشر فقاهت، ۱۴۱۷ق.
- صائب، عبدالحمید، ، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- شبیری، سید محمدجواد، «گذری بر حیات شیخ مفید»، در مقالات فارسی کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ش۵۵، ۱۳۷۲ش.
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، سمت، ۱۳۸۵ش.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، ، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.